Νορμανδοί

(γερμ. Normannen = άνθρωποι του βορρά). Γερμανικός λαός που κατοικούσε στις Σκανδιναβικές χώρες, γνωστός και με την ονομασία Βίκινγκς. Με πρωτόγονο πολιτισμό, αλλά εξαίρετοι ναυτικοί, ανέπτυξαν μεγάλη πειρατική δράση και κυρίως από τον 9o αι. κατέκτησαν διάφορες περιοχές της βόρειας Ευρώπης. Ένα κύμα N., που προερχόταν από τη Νορβηγία, εγκαταστάθηκε στα μέσα του 9ου αι. στην Ιρλανδία, ενώ την ίδια εποχή Ν. της Σουηδίας κατέλαβαν τη Φινλανδία και προχώρησαν στη Ρωσία, όπου εγκαταστάθηκαν και πήραν την ονομασία Βαράγγοι. Οι Ν. της Δανίας κατέλαβαν ένα μέρος της Αγγλίας στο δεύτερο μισό του 9ου αι., ενώ από το 1013 έως το 1042 ολόκληρο το αγγλικό κράτος αναγνώρισε την κυριαρχία των βασιλιάδων της Δανίας. Παράλληλα, άλλα νορμανδικά κύματα επιχείρησαν επιδρομές στη Γερμανία και στη Γαλλία από την οποία απέσπασαν κατά καιρούς εδάφη, ώσπου, στις αρχές του 10ου αι., έγιναν κύριοι της περιοχής που φέρει το όνομά τους (Νορμανδία). Οι Ν. της Γαλλίας εκχριστιανίστηκαν και δέχτηκαν τη γλώσσα και τα έθιμα των Γάλλων. Το 1066 ο δούκας της Νορμανδίας Γουλιέλμος, γνωστός ως ο Κατακτητής, αποβιβάστηκε με στρατό στην Αγγλία, νίκησε τον Άγγλο βασιλιά στην περίφημη μάχη του Άστιγξ και κατέλαβε το αγγλικό βασίλειο, γεγονός αποφασιστικής σημασίας για την ιστορική πορεία της Αγγλίας. Από τη Νορμανδία προήλθαν και οι Ν. που κατέλαβαν τη νότια Ιταλία· πρωτοεμφανίστηκαν στον ιταλικό χώρο ως μισθοφόροι και ύστερα στράφηκαν προς την κατάκτηση της νότιας Ιταλίας και της Σικελίας, γεγονός που έπληξε αντίστοιχα τους βυζαντινούς και τους Άραβες. Μεταξύ των αρχηγών που οδήγησαν Νορμανδούς στη νότια Ιταλία, αξιόλογοι στάθηκαν οι δύο γιοι του Ταγκρέδου της Ωτβίλ Ροβέρτος ο Γυισκάρδος και Ρογήρος A’. Ο Γυισκάρδος υπό το σκήπτρο του ολόκληρη τη νότια Ιταλία, εκτός του Βενεβέντου (που πήρε η Εκκλησία) και της Νάπολης, που προσαρτήθηκε αργότερα, ενώ ο Ρογήρος κατέλαβε τη Σικελία (1072). Με τις κατακτήσεις αυτές τερματίζεται στα τέλη του 11ου αι. η βυζαντινή κυριαρχία στην Ιταλία και η αραβική στη Σικελία. Ο Ρογήρος B’, γιος του Ρογήρου A’, συγκέντρωσε την κληρονομιά του πατέρα και του θείου του και στέφθηκε βασιλιάς της Σικελίας το 1130. Έγινε έτσι ο πρώτος ηγεμόνας του ενωμένου βασιλείου της νότιας Ιταλίας. Από τους πρωταγωνιστές της A’ Σταυροφορίας είναι και οι N., οι οποίοι ίδρυσαν μετά την κατάκτηση της Συρίας το πριγκιπάτο της Αντιόχειας. Για το Βυζάντιο η εμφάνιση των Ν. στη Μεσόγειο ήταν ισχυρότατο πλήγμα. Σε μια εποχή ιδιαίτερα κρίσιμη για την αυτοκρατορία (11ος αι.), η σύγχρονη εμφάνιση των Τούρκων στα ανατολικά σύνορα και των Ν. στη Δύση είχε σοβαρότατες συνέπειες. Η κατακτητική ορμή του Ροβέρτου Γυισκάρδου δεν περιορίστηκε στην κατάληψη της Ιταλίας· σκοπός του ήταν να κατακτήσει τη βυζαντινή αυτοκρατορία και πρώτο βήμα για την πραγματοποίηση του σκοπού αυτού ήταν η κατάληψη της Κέρκυρας και των ακτών της Ηπείρου. Το σχέδιο αυτό του Γυισκάρδου έφερε αντιμέτωπους τους Ν. όχι μόνο με το Βυζάντιο, αλλά και με τους Ενετούς, για τους οποίους η κατάληψη του Αυλώνα από τους N., που κατείχαν ήδη τον Τάραντα, σήμαινε αποκλεισμό μέσα στον κόλπο της Αδριατικής. Έτσι, δέχτηκαν πρόθυμα να βοηθήσουν στις επιχειρήσεις τους Βυζαντινούς, οι οποίοι για να τους αμείψουν εγκαινίασαν την παραχώρηση μεγάλων εμπορικών προνομίων, που θα συνέχιζαν και αργότερα με μοιραία αποτελέσματα για το Βυζάντιο, αφού το γεγονός αυτό σήμαινε την απαρχή της εμπορικής και οικονομικής παρακμής της αυτοκρατορίας και παράλληλα της εμπορικής επικράτησης των Ενετών στην Ανατολή. Η συνεργασία Βυζαντίου και Ενετών είχε, τελικά, ως αποτέλεσμα την ήττα των Ν. στη θάλασσα· αντίθετα, στην ξηρά οι τελευταίοι νίκησαν και κατέλαβαν το Δυρράχιο. Τον αγώνα του Γυισκάρδου, που αναγκάστηκε να γυρίσει στην Ιταλία, συνέχισε ο γιος του Βοημούνδος, που προχώρησε στο εσωτερικό και πολιόρκησε τη Λάρισα, αλλά τελικά αναγκάστηκε να λύσει την πολιορκία. Δεύτερη εκστρατεία του Γυισκάρδου με στόλο, εναντίον του Αυλώνα και Βουθρωτού κατέληξε σε ήττα των N., χάρη στη βοήθεια του βενετικού στόλου. Η δεύτερη μεγάλη απόπειρα εναντίον του Βυζαντίου έγινε το 1147. Ο Ρογήρος B’ με αιφνιδιαστική επίθεση κατέλαβε την Κέρκυρα, ενώ παράλληλα έκανε ληστρικές επιδρομές στη Θήβα και στην Κόρινθο, απ’ όπου μετέφερε μεταξουργούς στο Παλέρμο και απογύμνωσε τη μεταξουργία των δύο αυτών πόλεων. Για την ανακατάληψη της Κέρκυρας ο αυτοκράτορας Μανουήλ Κομνηνός έστειλε εναντίον των Ν. ισχυρό στρατό και στόλο με επικεφαλής τον ικανό στρατηγό Στέφανο Κοντοστέφανο και όταν αυτός σκοτώθηκε, στην προσπάθειά του να καταλάβει το φρούριο, ανέλαβε αυτοπροσώπως τον αγώνα. Η Κέρκυρα ανακατελήφθη τελικά ύστερα από πολιορκία τριών μηνών. Τα ανεδαφικά σχέδια του Μανουήλ να καταλάβει την Ιταλία τον έφεραν σε σύγκρουση με τον Γουλιέλμο A’, διάδοχο του Ρογήρου, ο οποίος το 1156 νίκησε τον βυζαντινό στρατό στο Μπρίντιζι, κατέστρεψε το Μπάρι και ανάγκασε τον αυτοκράτορα να συνθηκολογήσει (1158) και να εγκαταλείψει την Ιταλία. Νέα ευκαιρία για δράση δόθηκε στους Ν. επί Ανδρόνικου A’ Κομνηνού. Η γενική δυσφορία εναντίον του αυτοκράτορα οδήγησε τους αντιπάλους του να ζητήσουν την επέμβαση του Νορμανδού ηγεμόνα Γουλιέλμου B’ (1166 - 1189), που επωφελήθηκε και επεδίωξε να πραγματοποιήσει τα σχέδια των προκατόχων του. Αφού κατέλαβε το Δυρράχιο, οργάνωσε επίθεση εναντίον της Θεσσαλονίκης από ξηρά και θάλασσα και, παρά την ηρωική άμυνα, η πόλη κατελήφθη από τους Ν. (1185), οι οποίοι σφαγίασαν 7.000 Έλληνες και λήστεψαν απάνθρωπα τον τόπο. Μετά την άλωση της Θεσσαλονίκης οι Ν. έστειλαν στρατό στην Κωνσταντινούπολη, γεγονός που κορύφωσε την αντίδραση εναντίον του Ανδρόνικου και οδήγησε σε στάση εναντίον του. Μετά τον θάνατο του Γουλιέλμου B’ το βασίλειο της νότιας Ιταλίας πέρασε στα χέρια του Γερμανού αυτοκράτορα Ερρίκου ΣΤ’ και σταμάτησε η δράση των Ν. στη Μεσόγειο. Οι νορμανδικές επιδρομές είναι από τα σημαντικότερα ιστορικά γεγονότα του Μεσαίωνα. Στο τμήμα αυτό ενός τάπητα του καθεδρικού ναού του Μπαγιέ εικονίζεται η περίφημη μάχη του Άστιγξ (1066), η οποία άνοιξε στο δούκα της Νορμανδίας Γουλιέλμο το λεγόμενο Κατακτητή, τις πύλες της Αγγλίας.